Foto: Raskrinkavanje
Nakon što je nekoliko bh. opština pogođeno katastrofalnim poplavama, na društvenim je mrežama ova elementarna nepogoda pripisana HAARP-u.
Obilne padavine u noći između 3. i 4. oktobra 2024. godine izazvale su velike poplave i klizišta u Bosni i Hercegovini u opštinama Jablanica, Konjic, Fojnica, Kiseljak i Kreševo. Prema medijskim izvještajima, smrtno je stradalo 23 ljudi, a za mnogima se još uvijek traga. Materijalna šteta je ogromna, a nekoliko naselja bilo je potpuno odsječeno (link).
Dok su mediji, humanitarne organizacije i zvaničnici/e pozivali na solidarnost i dijelili apele za pomoć pogođenim područjima, teoretičari/ke zavjere na društvenim mrežama počeli/e su dijeliti “alternativna” objašnjenja za prirodnu katastrofu koja je pogodila ova mjesta. Već se popodne 4. oktobra tako počeo masovno dijeliti video o HAARP-u na engleskom jeziku. U opisu se insinuira da je ova “tehnologija za kontrolu vremena” izazvala poplave u BiH i/ili regionu:
Jesu li trenutne katastrofalne poplave uzrokovana novim tehnologijama ?
Elana Freeland:”Čovjek putem ove tehnologije (HAARP)može kreirati ekstremne vremenske uvjete kao što su oluje, tuče, poplave, suše- To je samo jedna od 7 funkcija koju mogu.”
Do datuma pisanja ove analize, na društvenim mrežama objavljene su različite verzije tvrdnje da su poplave koje su pogodile Bosnu i Hercegovinu vještački izazvane uz pomoć HAARP-a (1, 2, 3).
Foto: Kolaž screenshotova različitih objava s Facebooka
Nonsens o HAARP-u
HAARP (eng. High-frequency Active Auroral Research Program) je predajnik visoke frekvencije i visoke snage na Aljasci u SAD-u. Univerzitet Aljaske (UAF) koristi ga za provođenje naučnih istraživanja jonosfere.
S obzirom na to da je 90-ih godina prošlog vijeka američka vojska sarađivala s Univerzitetom Aljaske na projektu HAARP, ovaj veliki radiopredajnik već je decenijama meta mnogobrojnih teorija zavjere, o kojima je Raskrinkavanje i ranije pisalo u analizama ovdje, ovdje i ovdje. Teoretičari/ke zavjere vjeruju da se HAARP-om može kontrolisati vrijeme te da on može izazvati oluje, poplave i zemljotrese, pa čak i kontrolisati ljudske umove. Čini se da gotovo svaka elementarna nepogoda u regionu ili u svijetu bude popraćena na društvenim mrežama tvrdnjama da ju je uzrokovao HAARP.
Suprotno ovakvim tvrdnjama, HAARP nema mogućnost upravljanja vremenskim prilikama, kao ni mogućnost da izazove zemljotrese. Riječ je o postrojenju koje se koristi za proučavanje fizičkih procesa u jonosferi i termosferi. Na web stranici Univerziteta Aljaske objašnjeno je sljedeće:
Jonosfera počinje na oko 60 do 80 km nadmorske visine i proteže se iznad 500 km nadmorske visine. U jonosferi postoje slobodni elektroni i joni s kojima radiotalasi mogu komunicirati. HAARP radiotalasi zagrijavaju elektrone i stvaraju male perturbacije slične vrstama interakcija koje se događaju u prirodi. Prirodni fenomeni su slučajni i često ih je teško uočiti. Pomoću HAARP-a, naučnici/e mogu kontrolisati kada i gdje se javljaju poremećaji kako bi mogli/e izmjeriti njihove učinke. Pored toga, mogu ponoviti eksperimente kako bi potvrdili/e da mjerenja zaista pokazuju ono što istraživači/ce misle da rade.
Postrojenje HAARP suštinski predstavlja jedan ogromni radiopredajnik. Na web stranici Univerziteta Aljaske objašnjeno je, vjerovatno s ciljem opovrgavanja teorija zavjere, da HAARP ne može kontrolisati vrijeme jer se radiotalasi koje emituje ne apsorbuju ni u stratosferi ni u troposferi – što su dva sloja Zemljine atmosfere koja proizvode vremenske prilike. Dakle, radiotalasi koje emituje HAARP uopšte nemaju interakciju sa slojevima atmosfere koji utječu na vremenske prilike.
Portal AAP Fact-check je za potrebe pisanja svog članka o teorijama zavjere u vezi s HAARP-om, objavljenim 24. augusta 2022. godine, razgovarao s profesorom s Odsjeka za fiziku Univerziteta u Newcastleu i stručnjakom za josnosferu i magnetosferu Fredom Menkom. Menk je objasnio sljedeće:
“Visokofrekventni radioprenosi bave se interakcijom s jonizovanim česticama – elektronima – u jonosferi, iznad 100 km nadmorske visine. Vremenske prilike na tlu određene su geofizičkim efektima, uglavnom solarnim grijanjem, na neutralnu atmosferu mnogo bliže tlu”, rekao je Menkom.
“U svijetu postoji ogroman broj visokofrekventnih predajnika koji usmjeravaju signale srednje ili velike snage u jonosferu. Koriste se za radiodifuziju velikog dometa i druge svrhe kao što su nadzor (radari) i praćenje stanja jonosfere.
Ne postoji mogućnost da bilo šta od ovoga utječe na svakodnevno vrijeme. Svaka takva tvrdnja je nonsens.
(…)
Ukratko, postoji veoma veliki jaz između vazduha (vidljivo vrijeme) i jonosfere. Međunarodna svemirska stanica leti na 400 km visine, u jonosferi, a tamo gore sigurno ne pada kiša“, rekao je profesor Menk.
Dakle, teorije zavjere o kontrolisanju vremenskih prilika, odnosno izazivanju oluja, poplava i zemljotresa, uz pomoć HAARP-a potpuno su neutemeljene u činjenicama i stvarnosti.
Kako nastaju poplave?
Poplava se dogodi kada voda preplavi ili natopi tlo koje je inače suho. Ovo se može dogoditi zbog obilnih padavina (što može dovesti do toga da se određena rijeka izlije iz korita), pucanja brane, velikih morskih valova koji potope priobalna područja ili brzog topljenja leda u obližnjim planinama. Riječ je o jednoj od najučestalijih elementarnih nepogoda koja može pogoditi svaki dio svijeta. Nekada su potrebni sati ili čak dani da poplava uznapreduje, a nekada se to dešava velikom brzinom.
Postoji niz faktora koji mogu povećati rizik od poplava i pogoršati njihove posljedice, uključujući i krčenje šuma, iskopavanje pijeska, neadekvatno odlaganje smeća i slično.
Prema podacima Agencije za vodno područje Jadranskog mora, u Jablanici su u noći s 3. na 4. oktobar pala 324 litra kiše po kvadratnom metru. Meteorolog Nedim Sladić za N1 je 6. oktobra kazao kako su to količine padavine koje se inače bilježe za tri-četiri mjeseca.
Javnost, mediji i stručnjaci/kinje već danima postavljaju pitanja o tome da li su se prevencijom mogle ublažiti destruktivne posljedice ovih poplava u BiH i šta im je sve doprinijelo.
Jedno od najteže pogođenih mjesta jeste Donja Jablanica, selo iznad kojeg se nalazio kamenolom čiji su se dijelovi u noći s 3. na 4. oktobar obrušili na mještane/ke i njihove domove. Vlada Hercegovačko-neretvanskog kantona otvorila je istragu o kamenolomu, tvrdeći da nisu izdali koncesiju za njegov rad (link).
Stručnjaci/kinje s kojima su proteklih dana razgovarali domaći mediji slažu se da je katastrofi doprinio ljudski faktor, odnosno krčenje šuma, neadekvatni urbanistički planovi i nemar vlasti (link, link).
Sigurno je da je neophodno u nadolazećem periodu provesti analize faktora koji su doveli do katastrofalnih poplava u Bosni i Hercegovini i zahtijevati odgovornost nadležnih institucija. Ipak, širenje apsurdnih teorija zavjere o HAARP-u koji djelovanjem iz Aljaske uzrokuje poplave u Jablanici, Fojnici ili Kiseljaku nije samo činjenično neutemeljeno, već kontraproduktivno i zlonamjerno. Predstavlja beskrupuloznu upotrebu tragedije za širenje teorija zavjere, što u konačnici, ne samo da unosi dodatnu paniku i nemir u javnost već skreće pažnju s eventualnih stvarnih nepravilnosti i propusta koji su doveli do tragedije.
Shodno činjenicama, tvrdnju da su poplave u Bosni i Hercegovini vještački izazvane i da HAARP ima veze s tim ocjenjujemo kao teoriju zavjere. Istu ocjenu dajemo tvrdnji da HAARP može stvarati ili da stvara ekstremne vremenske prilike.
(Raskrinkavanje.ba)
