Ngjarje kritike të pritshme që ka gjasa të nxisin narrativa dezinformuese në nëntor 2025, të identifikuara gjatë tetorit.
Dezinformimet vazhdojnë të përbëjnë një sfidë dominuese në Ballkanin Perëndimor: fushatat e dëmshme, të drejtuara ndaj ngjarjeve kyçe, synojnë të thellojnë ndarjet, të minojnë besimin ndaj institucioneve demokratike dhe të lëkundin mbështetjen për integrimin euroatlantik.
Fondacioni Metamorphosis, si pjesë e projektit “Qendra Kundër Dezinformimit në Ballkanin Perëndimor”, ju paraqet botimin e njëmbëdhjetë mujor të “Radari i Dezinformimit: Ndiq dhe Paralajmëro 11.0”, i cili është pjesë e sistemit të alarmit për të dhëna dhe paralajmërim të hershëm për kërcënimet nga dezinformimet, të bazuar në vëzhgimet e partnerëve të projektit nga gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor.
Radari i Dezinformimit ofron paralajmërime të menjëhershme për ngjarje kritike të pritshme që mund të nxisin narrativa dezinformuese, duke u bazuar në analizën e vlerësimit të rrezikut të përftuar nga monitorimi i vazhdueshëm mediatik dhe nga përvoja e mëparshme me fushata të përsëritura dezinformimi.
Në botimin më të fundit të buletinit mujor “RADARI I DEZINFORMIMIT: Ndiq dhe Paralajmëro, nr. 11 (përgatitur në tetor 2025)”, përzgjidhen disa nga ngjarjet kyçe të pritshme që me shumë gjasë do të shfrytëzohen për përhapjen e dezinformatave në Ballkanin Perëndimor.
BALLKANI PERËNDIMOR: Pritet që narrativa dezinformuese për “revolucionin laraman” të përdoret për të diskredituar protestat dhe për të shmangur përgjegjësinë
Pas incidenteve tragjike si shembja e stacionit të trenit në Novi Sad në Serbi dhe zjarri në diskotekën e Koçanit në Maqedoninë e Veriut, protestat qytetare që kërkojnë drejtësi dhe llogaridhënie janë delegjitimuar sistematikisht përmes narrativës dezinformuese të një “revolucioni laraman”. Mediat e lidhura me partitë politike në të dy vendet i kanë portretizuar këto lëvizje si komplote të orkestruara nga Perëndimi që synojnë ndryshimin e qeverisë, duke i bërë jehonë një narrative pro-ruse të gjatë që lidh aktivizmin qytetar me ndërhyrjen e huaj. Duke portretizuar studentët, OJQ-të dhe iniciativat rinore si agjentë të shërbimeve të inteligjencës perëndimore, narrativa shpërqendron vëmendjen nga çështjet reale të korrupsionit, llogaridhënies dhe shembjes institucionale, duke e shndërruar pakënaqësinë e brendshme në një konflikt gjeopolitik.
Kjo narrativë është përhapur që atëherë në nivel rajonal, me rrjetet e dezinformimit në Bosnjë dhe Hercegovinë që amplifikojnë pretendime të ngjashme. Mediat serbe pro-qeveritare kanë akuzuar verifikuesit e fakteve dhe gazetarët e pavarur për pjesëmarrje në një “komplot perëndimor” dhe shtypjen e hapësirës mediatike “patriotike”. Aktorët e dezinformimit i kanë përdorir këto pretendime me qëllim diskreditimin e gazetarisë së pavarur dhe për të përafruar perceptimin publik me narrativat pro-ruse, duke e portretizuar Perëndimin si burimin kryesor të trazirave dhe manipulimit. Ndërsa afrohet përvjetori i tragjedisë së Novi Sadit, këto narrativa pritet të intensifikohen, duke i portretizuar protestat si një kërcënim për stabilitetin kombëtar dhe duke nxitur më tej ndjenjat anti-perëndimore. Manipulimi i informacionit parashikohet të delegjitimojë lëvizjet civile, të zvogëlojë mobilizimin publik dhe të portretizojë aktivizmin demokratik si ndërhyrje të huaj, duke e përafruar kështu perceptimin publik me interesat e strukturave autoritare.
SHQIPËRIA: Kërcënimet nga dezinformimet rreth zgjedhjeve të ardhshme lokale në Tiranë synojnë të minojnë agjendën e reformave të BE-së
Mjedisi informativ në Shqipëri pritet të ndikohet nga zgjedhjet e pjesshme lokale të vendit, veçanërisht në Tiranë, të cilat pritet të bëhen një vatër e madhe e manipulimit të informacionit dhe dezinformimit. Konfuzioni mbi aspektet ligjore dhe procedurale të zgjedhjeve, që rrjedhin nga shkarkimi dhe gjykimi në vazhdim i ish-kryetarit të bashkisë Erion Veliaj dhe roli i paqartë i Gjykatës Kushtetuese, ka krijuar tashmë hapësirë për narrativa të rreme. Aktorët politikë konkurrues pritet ta portretizojnë procesin ose si një procedurë normale demokratike ose si një manipulim jokushtetues. Ndërsa afrohen zgjedhjet e 9 nëntorit, dezinformimi ka të ngjarë të përhapet përmes mediave partiake, portaleve anonime dhe kanaleve të mediave sociale, me qëllim diskreditimin e kundërshtarëve në vend të informimit të qytetarëve. Ky shtrembërim i diskursit publik kërcënon besimin në integritetin zgjedhor, një shtyllë kyçe në procesin e integrimit të Shqipërisë në BE.
Narrativat konkurruese, që portretizojnë njërën palë si heronj që mbrojnë demokracinë dhe tjetrën si kriminelë të korruptuar, pritet të dominojnë mjedisin e informacionit publik, duke i lënë qytetarët të ekspozuar ndaj përmbajtjes së ngarkuar emocionalisht dhe mashtruese. Dhomat e jehonës në media dhe komentatorët e anshëm politikisht pritet të mbizotrojnë pretendimet e paverifikuara, duke errësuar diskutimet reale të politikave dhe duke formësuar sjelljen e votuesve përmes manipulimit në vend të zgjedhjes së informuar. Manipulimi i informacionit dhe dezinformimi që shfrytëzojnë pozicionin rajonal të Shqipërisë, siç janë akuzat se zyrtarët qeveritarë janë “shumë afër Serbisë” ose jobesnikë ndaj Kosovës, pritet gjithashtu të shfaqen, duke polarizuar më tej opinionin publik. Së fundmi, ky cikël zgjedhor rrezikon të thellojë mosbesimin në institucione dhe të minojë kulturën demokratike në një vend që tashmë përballet me reforma kritike në rrugën e tij drejt Bashkimit Evropian.
Bosnja dhe Hercegovina: Presidenca ruse e Këshillit të Sigurimit të OKB-së pritet të nxisë dezinformimin mbi Marrëveshjen e Dejtonit, duke penguar integrimin e vendit në BE dhe NATO
Diskursi publik në Bosnje dhe Hercegovinë pritet të preket rëndë nga presidenca ruse e Këshillit të Sigurimit të OKB-së, e cila tashmë ka rinovuar fushatat e manipulimit të informacioneve dhe dezinformimit përmes narrativave manipuluese rreth Marrëveshjes së Paqes së Dejtonit. Qëllimi i deklaruar i Moskës për të “rishikuar” marrëveshjen, e paraqitur si mbrojtje e të drejtave të serbëve në Republikën Serbe, pritet të shërbejë si një instrument gjeopolitik për të sabotuar trajektoren euroatlantike të BH-së. Dezinformimi që shfrytëzon dispozitat e MD-së zakonisht rishfaqet në momente të tilla të ngarkuara politikisht, duke pretenduar në mënyrë të rreme se Kushtetuta e BH-së ndalon ekzistencën e institucioneve shtetërore si gjyqësori ose agjencitë e sigurisë. Këto narrativa synojnë të justifikojnë thirrjet për një “kthim në marrëveshjes origjinale”, duke çmontuar në mënyrë efektive autoritetet kryesore shtetërore dhe duke dobësuar sovranitetin e BH-së. Zyrtarët rusë kanë pohuar publikisht se “ndërhyrja” perëndimore në BH po shkakton “kolaps” institucional, duke u përafruar me diskursin lokal secesionist dhe duke përforcuar mesazhet anti-NATO dhe anti-BE në Ballkanin Perëndimor.
Kjo narrativë dezinformuese është hartuar për të polarizuar komunitetin multietnik të BH-së, për të minuar besimin në institucionet shtetërore dhe për të nxitur ndjenjat nacionaliste. Duke promovuar idenë e rreme se reformat, të cilat janë thelbësore për integrimin në BE dhe NATO, shkelin dispozitat e MD-së, aktorët autoritarë po përpiqen të ngrijnë procesin e pranimit të BH-së dhe të forcojnë ndikimin e tyre antidemokratik në rajon. Manipulimi i interpretimit të Kushtetutës, i kombinuar me revizionizmin historik dhe teoritë e konspiracionit që e portretizojnë ndërhyrjen perëndimore si një “pushtim të huaj”, krijojnë frikë për ripërtrirje të konfliktit dhe shkatërrojnë pajtimin pas luftës. Narrativa të tilla jo vetëm që destabilizojnë iH-në nga brenda, por gjithashtu përbëjnë një kërcënim për stabilitetin rajonal, duke nxitur tendencat separatiste dhe duke e bërë më të vështirë angazhimin diplomatik perëndimor.
Kosova: Bllokimi parlamentar pritet të shkaktojë një valë të re dezinformimi dhe manipulimi polarizues
Mjedisi informativ i Kosovës përballet me një provë kritike të qëndrueshmërisë demokratike, pasi mosmarrëveshja mbi këmbënguljen e Listës Serbe për të drejtat ekskluzive të përfaqësimit është shfrytëzuar tashmë nga aktorët politikë dhe mediatikë për ta portretizuar Kosovën si të paqëndrueshme, jodemokratike dhe të paaftë për të mbrojtur të drejtat e pakicave. Mediat serbe pro-qeveritare pritet të forcojnë narrativat që i portretizojnë institucionet e Kosovës si diskriminuese dhe qeverinë si armiqësore ndaj serbëve, ndërkohë që diskreditojnë njëkohësisht ambiciet euro-atlantike të Kosovës, duke i portretizuar partnerët perëndimorë si bashkëpunëtorë në “standarde të dyfishta”. Këto pretendime rrezikojnë thellimin e polarizimit midis komuniteteve, minimin e legjitimitetit të institucioneve demokratike dhe dobësimin e besimit publik gjatë një periudhe vendimtare politike.
Narativat e manipulimit të informacionit dhe dezinformimit pritet të synojnë audiencat lokale shqiptare dhe serbe, përmes portretizimeve manipuluese që e portretizojnë Gjykatën Kushtetuese si të kompromentuar politikisht ose pro-Beogradit, duke nxitur pakënaqësinë me integritetin institucional. Në të njëjtën kohë, fushatat e koordinuara mediatike që nxjerrin në pah margjinalizimin e supozuar përforcojnë ndjenjat e sakrifikimit dhe të perceptimit e institucioneve si të huaja. Forcimi ndërkufitar i narrativave të tilla nga mediat e lidhura me Serbinë, të mbështetura nga tabloidët rajonalë dhe dhomat online të jehonës, parashikohet të synojë destabilizimin e brendshëm të Kosovës, ndërsa ndërkombëtarisht e portretizon atë si një “demokraci të dështuar”. Për këto arsye, ky moment përfaqëson jo vetëm një provë të brendshme kushtetuese, por edhe një dobësi strategjike në rrugën e Kosovës drejt integrimit në BE dhe NATO, ku ruajtja e kohezionit social, besimit ndëretnik dhe besimit në sundimin e ligjit janë thelbësore për rrugën euroatlantike.
Mali i Zi: Debati për shtetësinë e dyfishtë pritet të jetë një nxitës kryesor i dezinformimit në lidhje me procesin e integrimit në BE
Debati publik në Mal të Zi mbi reformën e shtetësisë së dyfishtë është bërë një pikë e re e nxehtë për dezinformim të mundshëm dhe ndikim të huaj, duke lidhur çështjet e identitetit kombëtar, integritetit zgjedhor dhe integrimit evropian. Sistemi i propozuar i “kartës blu”, i mbështetur nga Kryeministri Spajiç dhe i mbështetur nga partitë pro-qeveritare serbe, synon t’u japë të drejta të zgjeruara emigrantëve malazezë, duke lehtësuar kështu rrugën drejt shtetësisë së dyfishtë. Megjithëse reforma paraqitet si një masë për të forcuar lidhjet me diasporën, kritikët paralajmërojnë se ajo mund të ndryshojë ekuilibrin politik dhe demografik të Malit të Zi, duke lejuar dhjetëra mijëra qytetarë serbë – rreth 150,000 votues potencialë – të marrin pjesë në zgjedhjet e vendit. Kjo ngre shqetësime në lidhje me manipulimin e mundshëm zgjedhor të jashtëm dhe erozionin e sovranitetit përmes inxhinierisë demografike. Komisioni Evropian ka paralajmëruar tashmë se hapa të tillë duhet të koordinohen me kujdes me Brukselin, duke theksuar se çdo vendim i njëanshëm mund të rrezikojë procesin e pranimit të Malit të Zi në BE dhe të krijojë dobësi të reja sigurie.
Narrativat dezinformuese rreth kësaj çështjeje pritet të polarizojnë publikun, duke e portretizuar reformën ose si një akt “bashkimi kombëtar” ose si provë të “infiltrimit të huaj”. Mediat pro-qeveritare serbe ka të ngjarë të përforcojnë pretendimet se BE-ja po pengon “të drejtën e Malit të Zi për t’u lidhur me diasporën e saj”, ndërsa zërat e opozitës mund ta portretizojnë qeverinë si minuese të pavarësisë kombëtare. Një mjedis i tillë krijon terren pjellor për manipulimin e informacionit dhe dezinformimin që synon të gërryejë besimin e qytetarëve në institucionet demokratike dhe të thellojë përçarjet në shoqëri përgjatë vijave etnike dhe gjeopolitike. Duke pasur parasysh popullsinë e vogël të Malit të Zi dhe ekuilibrin e brishtë pas zgjedhjeve, dezinformimi që rrethon debatin për shtetësinë mund të ketë një ndikim të madh në stabilitetin politik, me pasoja afatgjata për të ardhmen euroatlantike të vendit.
Maqedonia e Veriut: Diskursi zgjedhor pritet të rindezë narrativat dezinformuese euroskeptike dhe ndikimin rus, duke thelluar përçarjet etnike
Ndërsa Maqedonia e Veriut hyn në periudhën zgjedhore, monitorimi zbulon një ringjallje të narrativave të ndikimit rus të ngulitura në diskursin politik, fetar dhe kulturor. Këto narrativa janë të ndërthurura me retorikën lokale euroskeptike, që synon të gërryejë besimin e qytetarëve për Bashkimin Evropian dhe ta pozicionojë Rusinë si një alternativë morale dhe gjeopolitike. Partitë politike pro-ruse si “Maqedonia e Bashkuar” dhe “Rodina” përsërisin narrativa që e portretizojnë integrimin evropian si një kërcënim për sovranitetin, ndërsa figurat fetare përforcojnë ndikimin ideologjik të Moskës – siç dëshmohet nga prania e peshkopit maqedonas në një liturgji në Moskë, e cila u lut për fitoren e Rusisë në Ukrainë. Ndërkohë, gjestet simbolike të kryeministrit ndaj figurave kulturore ruse nënvizojnë ekzistencën e kanaleve të “fuqisë së butë” që e ndërlikojnë rrugën pro-evropiane të vendit.
Fushatat e dezinformimit pritet të intensifikojnë polarizimin duke shfrytëzuar ndarjet etnike dhe duke nxitur përplasje midis komuniteteve maqedonase dhe atyre shqiptare mbi çështjen e anëtarësimit në BE. Mesazhet që e portretizojnë integrimin evropian si të kushtëzuar ose të njëanshëm thellojnë mosbesimin dhe shpërqendrojnë vëmendjen e publikut nga reformat urgjente të brendshme në qeverisje, lufta kundër korrupsionit dhe gjyqësori. Kombinimi i retorikës nacionaliste, ndikimi i kishës dhe narrativave euroskeptike krijon një mjedis informacioni të favorshëm për manipulim, ku zgjedhja midis “vëllazërisë” dhe “nënshtrimit” transformohet në një dikotomi të rreme. Një dinamikë e tillë jo vetëm që dobëson besueshmërinë institucionale, por edhe ngulit dezinformimin në kujtesën kolektive, duke krijuar një sfidë për qëndrueshmërinë demokratike dhe orientimin euroatlantik afatgjatë të Maqedonisë së Veriut.
Serbia: Fushatat e manipulimit të informacionit pritet të përdoren si armë për të minuar besimin dhe për të justifikuar masa të ashpra
Hapësira e informacionit në Serbi është në një moment politikisht të ndjeshëm, pasi protestat që shënojnë përvjetorin e shembjes së tendës së stacionit hekurudhor të Novi Sadit pritet të tërheqin vëmendje të madhe publike dhe potencialisht të shkaktojnë trazira. Grupet studentore vazhdojnë të protestojnë, duke kërkuar llogaridhënie dhe reforma, ndërsa autoritetet përgjigjen me një prani të shtuar policore. Ky kombinim krijon potencialin për narrativa manipuluese, veçanërisht nga mediat pro-qeveritare, që synojnë diskreditimin e protestuesve dhe portretizimin e rezistencës civile si një kërcënim të organizuar nga aktorë të huaj. Tabloidët pritet të promovojnë pretendime për “financim të huaj”, përpjekje për një “revolucion laraman” të quajtur edhe një “Maidan” i ri dhe “ekstremizëm studentor”. Këto narrativa synojnë të vënë në pikëpyetje legjitimitetin e protestave, të justifikojnë përdorimin e tepërt të forcës dhe ta portretizojnë qeverinë si garantuesin e vetëm të rendit dhe stabilitetit. Një manipulim i tillë i informacionit jo vetëm që shtrembëron perceptimin publik, por edhe minon besimin në institucionet demokratike, sistemin arsimor dhe shoqërinë civile.
Rreziku më i madh shtrihet përtej vetë protestave. Duke nxitur frikë dhe polarizim, ky manipulim i informacionit synon të gërryejë mbështetjen publike për lëvizjet civile dhe të forcojë kontrollin autoritar. Ai përforcon narrativën e delegjitimizimit të institucioneve, duke sugjeruar që universitetet, mediat e pavarura dhe madje edhe organizatat studentore janë të korruptuara ose të manipuluara politikisht, duke dobësuar më tej strukturën demokratike të Serbisë. Në nivel ndërkombëtar, mënyra se si autoritetet i trajtojnë këto ngjarje do të monitorohet nga afër nga BE-ja, pasi pasqyron angazhimin e Serbisë ndaj lirive themelore, llogaridhënies dhe sundimit të ligjit – elementë kyç në procesin e pranimit në BE. Përdorimi i mediave të lidhura me shtetin për të shtypur mospajtimin dhe për të shtrembëruar narrativat përforcon perceptimet e prapambetjes demokratike dhe një mjedisi informacioni të kontrolluar nga shteti.
—
Radari i Dezinformimit: ndiq dhe paralajmëro është një botim mujor i projektit Qendra Kundër Dezinformimit në Ballkanin Perëndimor, pjesë e sistemit të alarmit për të dhëna dhe paralajmërim të hershëm për kërcënimet nga dezinformatat, i bazuar në vëzhgimet e partnerëve të projektit nga gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor. Radari i Dezinformimit ofron paralajmërime të shpejta për ngjarje kritike të pritshme që mund të nxisin narrativa dezinformuese, duke u mbështetur në analizën e vlerësimit të rrezikut nga monitorimi i vazhdueshëm mediatik dhe nga përvoja e mëparshme me fushata të përsëritura dezinformimi.
Informacionet e siguruara nga Radari i Dezinformimit prezantohen në një format preciz dhe të lehtë për t’u lexuar dhe shpërndahen përmes qendrës së përmbajtjes antidisinfo.net, përmes buletineve elektronike, si dhe përmes rrjeteve më të përdorura sociale në rajon.
Lexoni më shumë në botimin më të fundit (#11) të buletinit mujor “Disinfo Radar: Watch and Warn”.
Agjencia e Lajmeve Meta.mk Portalb
Raskrinkavanje Raskrinkavanje.me
Qendra për Çështje Ndërkombëtare dhe Siguri – ISAC
