Američke biolaboratorije u Srbiji: Prelivanje dezinformacija sa ukrajinskog ratišta

Published on:

Nekoliko dana nakon početka rata u Ukrajini, 24. februara, počele su da se šire informacije o američkim laboratorijama sa biološkim oružjem na teritoriji Ukrajine, kao jedno od opravdanja za ruski napad. Ubrzo se narativ o postojanju američkih bioloških laboratorija „prelio“ i na Srbiju.

Portal Srbin.info objavio je 17. marta razgovor novinara Siniše Lepojevića i Dejana Lučića, poznatog u javnosti po širenju teorija zavere, koji su izneli, kako je navedeno, „šokantne podatke o tome da se laboratorije sa biološkim oružjem, poput onih u Ukrajini, nalaze i na četiri lokacije u Srbiji“. U pitanju su, navodno, laboratorije u Beogradu (Institut Torlak), Kraljevu, Nišu i Novom Sadu. Ove informacije počele su još ranije da se šire društvenim mrežama u Srbiji.

Dan kasnije, 18. marta, desničarska Srpska stranka Zavetnici, kandidat na izborima 3. aprila, pozvala je Vladu Srbije, Ministarstvo zdravlja i Ministarstvo odbrane da pruže hitan odgovor „po pitanju spekulacija da postoje američke biolaboratorije u našoj zemlji“. Stranka je najavila da će, ako uđe u parlament, tražiti formiranje skupštinskog anketnog odbora sa ciljem ispitivanja svih navoda. Odgovore na ova pitanja zatražila je i Tamara Milenković Kerković, potpredsednica pokreta Dveri.

Dnevni list Danas objavio je 22. marta demantije Dragana Milića, prodekana za međunarodnu saradnju niškog Medicinskog fakulteta, i Milanka Šeklera, virusologa i mikrobiologa sa Veterinarskog specijalističkiog instituta u Kraljevu, koji su kategorički odbacili postojanje ovih biolaboratorija.

Dr Milić precizirao je za Danas da su Vojska SAD, odnosno njena Evropska komanda, i ambasada SAD u Srbiji u poslednjih nekoliko godina donirale opremu vrednu pola miliona evra za genetsku laboratoriju na Medicinskom fakultetu u Nišu, u kojoj će se raditi ispitivanja i tipizacija kancera kod bolesnika sa različitim vrstama tumora, kao i ispitivanje naslednih bolesti.

Ovim informacijama prethodilo je prenošenje navoda ruskih vlasti o postojanju laboratorija sa biološkim oružjem na teritoriji Ukrajine u srpskim medijima. Dnevni listovi poput Politike i Večernjih novosti stvorile su na ovaj način osnovu na koju se nadovezao narativ o laboratorijama u Srbiji. Izjava portparola Ministarstva spoljnih poslova Kine Džaoa Liđena da SAD poseduju 336 laboratorija u 30 država, koju su preuzeli svi mediji koji su se bavili ovom temom, verovatno je učinila ovu priču zanimljivijom.

Iako je Rusija tokom godina optuživala Sjedinjene Američke Države za proizvodnju biološkog oružja u Ukrajini, ni predsednik Rusije Vladimir Putin ni ostali ruski zvaničnici nisu iskoristili ovaj argument prilikom pravdanja odluke da pokrenu rat u poslednjoj nedelji februara. On je počeo da se javlja nešto kasnije, i to u vreme kada je postalo jasno da će ukrajinska vlada pružiti ozbiljan otpor.

Kako je izvestio američki javni radio NPR, navode o američkom biološkom oružju u Ukrajini lansirao je Tviter profil @WarClandestine krajem februara. Kasnije je na ovim podacima počelo da insistira više državnih zvaničnika, uključujući portparola Ministarstva odbrane Igora Konašekova, portparolke Ministarstva spoljnih poslova Marije Zaharove, kao i ambasadora Rusije u Ujedinjenim nacijama Vasilij Nebenzja.

U Srbiji su ove informacije tokom marta prenosili pre svega dnevnici u državnom vlasništvu Politika, Večernje novosti, kao i časopis Pečat. Poseban naglasak stavljen je na navodno skupljanje DNK etničkih Rusa koji bi, prema ovom tumačenju, trebalo da bude iskorišćen kao biološko oružje.

Svi navedeni listovi u Srbiji su takođe pribegli tendencioznom tumačenju izjave Roberta Poupa, direktora programa u okviru američke Odbrambene agencije za smanjenje pretnji u okviru Pentagona, kao i zamenice državnog sekretara SAD Viktorije Nuland, koji su potvrdili saradnju sa ukrajinskim biolaboratorijama, ali ne i da je ta saradnja imala ikakve veze sa proizvodnjom biološkog oružja.

Kako je još 7. marta preneo ukrajinski portal za borbu protiv lažnih vesti Stopfake.org, 2005. godine Ministarstvo zdravlja Ukrajine i Ministarstvo odbrane SAD su potpisali sporazum o saradnji u oblasti sprečavanja širenja tehnologija, patogena i znanja koje se može koristiti u razvoju biološkog oružja. U okviru sporazuma, osavremenjene su mnoge laboratorije Ministarstva zdravlja i veterinarske laboratorije, navodi se na ovom sajtu, koji je takođe odbacio tvrdnju o biološkom oružju kao lažnu vest.

Večernje novosti prenele su naknadno i portal Stopfake.org 9. marta, naglašavajući da za navode ruskih zvaničnika nema dokaza. Bilo je to neuobičajeno odstupanje od inače proruske uređivačke politike ovog medija.

Uprkos demantijima, ovaj narativ nastavlja da opstaje u Srbiji. Na naslovnoj strani tabloida Objektiv objavljen je 24. marta naslov „Pentagon u Ukrajini pravio virus protiv Slovena!?“ U tekstu je uključena i druga strana, odnosno ekspert koji je označio ovu vest kao dezinformaciju, ali na mnogo manje vidljiv način.