Jul 2023.
U okviru programa Regionalna inicijativa za borbu protiv dezinformacija „Centar za borbu protiv dezinformacija Zapadnog Balkana: Razotkrivanje zlonamernih uticaja kroz proveru činjenica i analitičko novinarstvo“, predstavljamo vam novu analizu lažnih vesti i dezinformacionih narativa.
Jovana Brajović: Zbog posla sam botovala za SNS, vređala sam ljude i stid me je
U ovoj nedelji aktuealna tema bili su SNS botovi. Samim tim analiziraćemo medijske prikaze SNS botova tj. članova vladajuće političke partije koji preko društvenih mreža i komentara na medijskim portalima pružaju neizmernu podršku politici Aleksandra Vučića. Ova tema postala je viralna 6. juna kada se na Twiter profilu Dragana Vidakovića pojavljuju delovi spisak od ukupno preko 14.000 imena i naloga na društvenim mrežama. U nastavku svojih objava Dragana Vidakovića čak pominje i da je za ovaj spisak platio 15.000 EUR ali se bez navođenja kome.
Portal N1 zatim prenosi inervju (video snimak intervjua) sa bivšom članicom zvaničnog internet tima Srpske napredne stranke, Jovane Brajović iz Surdulice. U intervjuu gospođa Brajović svedoči o svojoj poziciji u SNS i poslovima koje ona izvršavala.
Kako N1 navodi “Od njih je, kako svedoči, dobila posao, za njih je pristajala da vređa i omalovažava ne samo političke neistomišljenike, već i njihove koalicione partnere, članove Socijalističke partije Srbije.“ Dobijala je uputstva od Dragana Stevanović-Bosketa, državnog sekretara u Ministarstvu građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture. Jedan od lažnih profila koje je koristila bio je profil pod imenom “Ksenija Savić“, prema onome što piše na Fejsbuku, vezana je za različita mesta u Srbiji, nijedno nije Surdulica, odakle je zapravo gospođa Brajović. U opisu ovog bot profila pod imenom “Ksenija Savić“ se navodi da je ova fiktivna osoba rođena 1989. godine, da je iz Niša i da živi u Beogradu, kao i to da je studirala na Filološkom fakultetu i da radi na Medicinskom fakultetu. „Ja sam imala taj glavni profil Ksenija, a pritom sam imala još 10, još 10 lažnih profila. Radila sam po uputstvima Dragana Stevanovića – Bosketa“, navodi Jovana Brajović.
Medijski portal Srbin info izveštava kako se spisak botova deli širom srbije. Srbin info navodi da “iako o tome ne izveštavaju režimski i Soroš mediji, najveća vest u Srbiji je trenutno obiman spisak SNS botova po gradovima i regionima, koji za platu iz budžeta (o trošku naroda) vređaju godinama političke neistomišljenike“. Na spisku su i pojedini narodni poslanici, zaposlena lica u opštinama, nastavno osoblje, vaspitačice, radnici zaposleni u Socijalnim centrima, kulturnim i javnim ustanovama. Pošto je kompletan spisak je na Tviteru objavio Dragan Vidaković Mrki, on je nastavio da se širi dalje putem Vibera, Fejsbuka i drugih mreža. Zvaničan Twitter profil stranke Dveri navodi da SNS koristi više od 200 miliona evra (kroz isplatu plata iz budžeta R.Srbije koji umesto svog posla rade kao botovi SNS-a) godišnje za plaćanje botova.
Nakon što je preko Tvitera u javnost procureo pomenuti spisak imena i naloga na društvenim mrežama Tviter, Fejsbuk, Tik Tok i Instagram, a koji navodno organizovano dele sadržaj sličan onom koji se deli preko zvaničnih kanala Srpske napredne stranke i njenih odbora, aktivnost ovih naloga na Internetu nije prekinuta. Novinari medijskog portala Radio Slobodna Evropa su analizirali više od 2.200 tvitova u kojima se pominje ime Aleksandra Vučića, tokom posete predsednika Crne Gore Jakova Milatovića. U samo nekoliko minuta iste poruke su preplavile Twitter. Analiza RSE pokazuje da je, osim poruka velikog broja opštinskih odbora i retvitova zvaničnih poruka sa glavnog sajta Srpske napredne stranke, sa 95 naloga koji deluju kao individualni korisnici, poslata ista poruka u samo nekoliko sati.
Predsednik Srbije i sada već bivši lider Srpske napredne stranke Aleksanadar Vučić, pridružio se danas SNS kampanji „Da, ja sam SNS bot“ i tom prilikom objavio je slike na društvene mreže. Ovu kampanju je započeo poslanik SNS-a Nebojša Bakarec, slike mladića i devojaka koje su korištene za svrhu promovisanja ove kampanje su skinute sa interneta uz natpis “Najviše na svetu volim Srbiju i Srpsku naprednu stranku! Da, ja sam SNS bot“. Platforma pod imenom Shutterstock odakle su slike skinute, godišnji paket košta nešto više od 1,900 eura odnosno 21 cent po slici. Iako su članovi SNS partije ponosni što sebe i svoje pristalice nazivaju botovima, niko, osim rukovodstva strane, se nije usudio da postavi svoju sliku već slike fotomodela agencije sa pomenute platforme. Ovoj kampanji su se pridružili i ministar unutrašnjih poslova Bratislav Gašić i predsednik Privredne komore Srbije Marko Čadež. Pozirali su u specijalno dizajniram majicama na kojoj je pisalo ja sam bot, dok se iznad nalazi prikaz iz igrice „Pacman“ koji jede sendviče sa logom Srpske napredne stranke (ovo je urađeno jer se još od 2015. godine za internet botove SNS-a se koristi izraz sendvičari zbog teksta objavljenog u Blicu).
Portal Borba za Istinu prenosi vest pod nazivom “Judine horde – SNS botovi” u kojoj kroz religijske motive daju svoj preterano emotivan prikaz SNS botova. Kroz biblijske citate o izdaji, osudjuju ljude koji rade kao botovi za vlast, tvrdeći kako su nečasni i zli.
Organizacija Digitalni forenzički centar, koja prema dostupnim podacima deluje pri Atlantskom savetu u Podgorici, tvrdi da je otkrila novu mrežu bot profila u Srbiji za političku podršku odnosima Pekinga i Beograda. Tokom analize objava na Twitteru, Digitalni forenzički centar je u periodu izmedju 9. marta do 9. aprila 2020. godine pronašao 30. 000 tvitova sa naloga iz Srbije koji sadrže ključne reči Srbija i Kina, čak 79,9 odsto je poteklo sa njihove liste bot naloga. “Analizom sadržaja može se videti da je primarni zadatak široke mreže naloga bio da veliča srpsko-kinesko prijateljstvo i značaj kineske pomoći u doba epidemije korona virusa. S druge strane, nije izostao ni sadržaj koji kritikuje EU i navodni izostanak pomoći.“ navodi DFC. Daljom analizom je utvrdjeno da se nalaze 1.124 bot profila, dok su neki nalozi bili kreirani još 2009. godine, rast mreže bot profila je počeo 2018. godine kad su započeli protesti “Jedan od 5 miliona“. Punu ekspanziju je mreža doživela 2020. godine kad je napravljeno dodatnih 954 profila. Glavni cilj objava bot naloga je bilo jačanje vlasti Aleksandra Vučića a takodje i jačanje javnog mnjenja orijantisanog prema Narodnoj Republici Kini.
Botovi su jedno od oruđa u arsenalu stranaka za vršenje političkog uticaja. Reč je o ljudima koji su zaposleni od strane političke stranke i koji prave profile na društvenim mrežama pod lažnim imenom sa ciljem zavaravanja javnog mnjenja u korist političara. Metode kojima se služe su davanje podrške političkim strankama, vređanje i napadanje njihovih političkih protivnika. Mišljenje koje iznose na društvenim mrežama nije lično njihovo već je ciljano u korist promocije politike određene stranke. U slučaju Jovane Brajović možemo videti da su to lica koja su ucenjena od strane njihovih poslodavaca, pod obećanjima da će dobiti novac ili stalno radno mesto. Postojanje ovako razvijene mreže ljudi spremnih da vrše uticaj putem društvenih mreža otvara mogućnost i za podršku i širenje lažnih informacija koje dolaze iz inostranstva.
Autor: Lazar Drekić
