Foto: Flickr

Mediji su ponovo aktuelizovali tvrdnje koje je njemački historičar Matthias Küntzel iznio u svojoj knjizi iz 2000. godine, a prema kojima je masakr u kosovskom selu Račak “insceniran”. Činjenice o ovom zločinu ne podržavaju takve zaključke.

Povodom godišnjice početka NATO zračnih napada na Saveznu Republiku Jugoslaviju, na portalu Alo je 26. marta 2024. godine objavljen članak pod naslovom:

ŠOK OTKRIĆE NEMAČKOG ISTORIČARA! NATO je 1999. imao spremnih 200.000 vojnika za kopnenu invaziju na Kosovo! RAČAK JE INSCENIRAN

Članak govori o tvrdnjama koje je iznio njemački autor Matthias  Küntzel u knjizi “Put u rat: Njemačka, NATO i Kosovo”, a prema kojima je masakr u mjestu Račak na Kosovu 1999. godine bio “insceniran” kako bi poslužio kao povod za NATO intervenciju i zračne udare protiv ciljeva u tadašnjoj Saveznoj Republici Jugoslaviji.

Najmoćnije svetske sile spremale su 1999. godine, tokom NATO bombardovanja Jugoslavije, kopnenu invaziju na Kosovu i za to su spremili čak 200.000 vojnika! To je u knjizi “Put u rat: Nemačka, NATO i Kosovo” otkrio nemački istoričar i politikolog Matijas Kincel.
(…)
Kincel navodi i da do rata na Kosovu verovatno nikada ne bi došlo da je Nemačka objavila pravi izveštaj o slučaju “Račak”. Navodni masakr koji su Srbi počinili nad Albancima u Račku je, podsetimo, poslužio kao povod za bombardovanje Jugoslavije 1999, a kasnije se ispostavilo da je taj slučaj bio insceniran.

– Ovako je, dakle, izgledala situacija početkom marta: vojna operacija protiv Beograda niti se nametala na bazi humanitarne situacije na Kosovu, niti je bila urgirana javnim mnjenjem u državama NATO. Ali baš u tom trenutku finska komisija predaje Saveznoj vladi (Nemačke) svoj obdukcioni izveštaj o Račku. Do rata na Kosovu verovatno nikad ne bi došlo da je Joška Fišer (u to vreme šef nemačke diplomatije, prim. nov.) tada obelodanio izveštaj o “masakru” u Račku. Onda bi možda više bilo uzeto u obzir i važno otkriće Berliner cajtunga o Račku od 12. marta 1999: “Interno, tako važi u OEBS, odavno se veruje da je reč o ‘insceniranju sa albanske strane’. Do tog rezultata došlo se na osnovu podataka iz centra veze Misije na Kosovu. Tako je ‘većina mrtvih skupljena u široj okolini Račka i prenesena na mesto gde će kasnije biti pronađeni’. Većina Albanaca stradala je, po tome, u borbama od dejstva srpske artiljerije. Mnogima od njih ‘kasnije je navučena civilna odeća’, kaže jedan predstavnik OEBS.” Ipak ništa od toga: finski konačni izveštaj držan je u tajnosti – piše Kincel.

Članak je zapravo “reciklirana” verzija Kurirovog članka objavljenog 19. jula 2021. godine, kog su još tada prenijeli mnogi mediji iz regiona. Tvrdnje Matthiasa Küntzela o “insceniranom masakru” u Račku objavljuju se na portalima već nekoliko godina (1, 2, 3).

Ko je Matthias Küntzel?

Matthias Küntzel je njemački politolog i historičar te bivši vanredni profesor političkih nauka na Univerzitetu u Hamburgu. Njegovo profesionalno djelovanje proteklih decenija uglavnom je fokusirano na proučavanje antisemitizma s naglaskom na ono što opisuje kao “muslimanski antisemitizam”, kog povezuje s nacizmom. Knjigu “Put u rat: Njemačka, NATO i Kosovo” objavio je 2000. godine, a 2021. prevedena je na srpski jezik.

Šta se dogodilo u Račku?

U jutarnjim satima 15. januara 1999. godine, policijske snage tadašnje Savezne Republike Jugoslavije i paravojne jedinice opkolile su selo Račak na Kosovu i u višesatnoj akciji ubile 45 albanskih civila, među kojima je bilo i žena i maloljetnika. Narednog jutra, 16. januara, William Walker, tadašnji šef verifikacione misije Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS), došao je na lice mjesta i na osnovu onoga što je vidio okarakterisao događaj kao masakr. Tijela žrtava su dva dana kasnije poslata na obdukciju u Prištinu. Jugoslavenski forenzički tim je 19. januara tvrdio da je obdukcija pokazala da se u Račku nije desio masakr te da su ubijeni bili pripadnici Oslobodilačke vojske Kosova (OVK) i da su tijela osakaćena posthumno. Međutim, obdukcioni nalaz koji je sačinio finski tim ispred EU, na čelu s forenzičarkom Helenom Rentom, ukazivao je na suprotno.

Srbijanske vlasti i danas, 25 godina nakon zločina, tvrde da je masakr “insceniran” te da su osobe koje su u njemu ubijene bili pripadnici Oslobodilačke vojske Kosova koji su poginuli u borbama sa srbijanskom policijom.

Ipak, događaji koji su se odvili u Račku 15. januara 1999. okarakterisani su kao masakr i u izvještajima Međunarodnog suda pravde i organizacije za ljudska prava Human Rights Watch.

Masakr je bio važan faktor u odluci NATO saveza da započne zračnu operaciju protiv ciljeva u SRJ u martu 1999. godine, a bio je uključen i u optužnicu protiv Slobodana Miloševića pred Haškim tribunalom. Milošević je preminuo 2006. godine, pa presuda nikada nije izrečena.

U presudi Haškog tribunala generalu srbijanske policije Vlastimiru Đorđeviću spominje se odgovornost za masakr u Račku i navodi se da je imao vodeću ulogu u njegovom prikrivanju.

Küntzel u svojoj knjizi, u dijelu koji su objavili mediji, navodno tvrdi da njemačka vlada nije objavila “pravi” izvještaj finskog tima o Račku, koji bi navodno dokazao da se masakr nije desio, odnosno da je bio insceniran. Navodi da je u internim krugovima OEBS-a uvriježen stav o tome da su “Albanci inscenirali masakr” i da o tome svjedoče tajni podaci Misije OEBS-a na Kosovu.

Za ove tvrdnje ne postoje dokazi.

Obdukcijski nalaz finskog tima, koji je predvodila Helena Ranta, objavljen je 17. marta 1999. godine. Napisan je na osnovu obdukcije 40 tijela. U izvještaju je naglašeno da obdukcijski nalaz ne može dati definitivne odgovore na pitanje da li je bilo oružanog sukoba ili su žrtve umrle na neki drugi način te se u njemu sugeriše da je potrebno izvršiti kompletnu istragu i naglašava se da samo patološki izvještaj nije dovoljan da se događaj okarakteriše kao “masakr”. Ipak, izvještaj je osporio tada postojeće tvrdnje srbijanskih vlasti da su zločin inscenirali Albanci. U njemu je naglašeno da na ubijenim osobama nisu pronađeni dokazi da su koristile vatreno oružje te da su tvrdnje da su žrtve naknadno “presvučene” u civilnu odjeću netačne i da nema dokaza da su sakaćenja na tijelima izvedena nakon smrti. Dvadeset i dvije od 40 ubijenih osoba pronađene su na brdu iznad sela i bile su ustrijeljene u glavu.

Dakle, tvrdnje o insceniranom masakru prikazane su kao netačne još nakon prvog izvještaja finskog tima.

Helena Ranta je u intervjuu za Radio Slobodna Evropa 2008. godine govorila o tome kako je za vrijeme pisanja prvog izvještaja osjećala kao da William Walker, američki diplomat koji je u vrijeme masakra vodio međunarodnu monitoring grupu na Kosovu, vrši pritisak na nju i njen tim da u tom prvom izvještaju okarakterišu zločin kao “masakr”, što je ona na koncu odbila, jer je, kako je objasnila,  ona forenzičarka i njen je posao bio da izda patološki izvještaj, a ne da pravno kvalifikuje zločin. Ranta u intervjuu objašnjava kako je forenzička istraga nastavljena na licu mjesta, u samom Račku, u novembru 1999. i martu 2000. godine.

RSE: Da li ste, ipak, nakon izvršene autopsije u martu 1999. godine, imali, bar samo za sebe, neku legitimnu rekonstrukciju zločina u Račku?

Ranta: Ne u martu ’99. Bila sam u stanju da dođem do konkretnijih zaključaka tek nakon kompletnijeg uvida, koji je obuhvatao istragu i na licu mesta, u jarku gde su tela nađena, i u samom selu Račak. Sve je to zapisano u izveštaju, koji je pre dve godine deklasifikovan.

RSE: Bili ste svedok i na suđenju Miloševiću u Haškom tribunalu, i obarajući njegove iskaze, rekli ste da kod žrtava iz Račka niste našli nikakve bedževe OVK ili druga vojna obeležja i dokumente.

Ranta: Ne, ništa od toga nismo našli, niti smo našli znake da su bedževi odstranjivani.

RSE: Pobili ste, takođe, Miloševićeve navode da se radilo o borcima OVK koji su preobučeni u civilna odela. Vaši nalazi su utvrdili da su žrtve bili civili.

Ranta: U trenutku smrti, nosili su civilna odela. Ispitali smo svu odeću, istražujući da li rupe na njoj odgovaraju ulaznim i izlaznim ranama na telima žrtava – nalazi su pokazali da odgovaraju. Sve je to sadržano u izveštaju o autopsiji.
(…)
RSE: Vi ste u svom izveštaju o patologiji dokazali da žrtve nisu bile borci OVK i da nisu poginule u borbama, što je tvrdila srpska strana.

Ranta: Da. Nema govora o tome da su ti ljudi ubijeni u unakrsnoj vatri. Ne. Oni su u trenutku smrti bili civili. Ja, razume se, ne mogu da tvrdim da neki od njih nisu ranije eventualno imali kontakte sa OVK, ali u trenutku kad su bili ubijeni nosili su civilnu odeću i bili su civili.

Berliner Zeitung je 12. marta 1999. godine objavio da je iz krugova OEBS-a iz Beča dobio informaciju da visoki zvaničnici u toj organizaciji smatraju da se masakr nije desio i da je albanska strana sve to “inscenirala”. Riječ je o nezvaničnim informacijama iz neimenovanih izvora. Osim toga, ako i jesu istinite, riječ je o tvrdnjama nastalim prije provođenja sveobuhvatne istrage, pa čak i prije nego što je objavljen prvi obdukcijski nalaz finskog tima. Stoga, interne opservacije zvaničnika OEBS-a neposredno nakon događaja, bez rezultata ikakve konkretne istrage, nisu dovoljne za zaključak da je masakr insceniran.

Novinar Bo Adam je 2000. godine napisao serijal članaka o događajima u Račku za Berliner Zeitung, u kojima osporava da se u selu desio masakr. Njegove tvrdnje bazirane su na istrazi ovog lista s lica mjesta, kao i na navodnom pristupu dokumentima kompletnog obdukcijskog nalaza finskog tima, za koji tvrdi da naprosto ne sadrži dokaze o masakru, odnosno ne sadrži dokaze da su ubijeni Albanci/ke bili nenaoružani civili (1, 2, 3). Adam je svjedočio i u Miloševićevu korist u Haagu 2005. godine. Na suđenju je svjedočila i Helena Ranta i na njemu su prezentovani dokazi iz opsežne istrage s lica mjesta koju je proveo Rantin tim i kojom je dokazano, između ostalog, da su 22 muškarca čija su tijela pronađena u jarku na brdu iznad Račka streljana na tom mjestu, definitivno osporavajući tvrdnje o borcima koji su poginuli u bici i čija su tijela naknadno smještena u taj jarak kako bi se “inscenirao masakr”. Nakon što su mu na suđenju prezentovani ti dokazi, u koje nije imao uvid za vrijeme obavljanja vlastite istrage, Adam je djelimično ublažio svoj iskaz, ali je naglasio da i dalje nije siguran da li su žrtve poginule u borbi ili su smaknute (link).

Shodno činjenicama, tvrdnju da se “ispostavilo” da je masakr u Račku insceniran te da je to otkrio njemački historičar Matthias Küntzel ocjenjujemo kao teoriju zavjere.

Napomena

19.4.2024. Nakon objave ove analize, portali Kurir, Espreso i Novosti ispravili su svoje članke, zbog čega im dajemo i ocjenu ispravljeno.

22.4.2024. Nakon objave ove analize, portali Alo i Srbija danas ispravili su svoje članke, zbog čega im dajemo i ocjenu ispravljeno.

(Raskrinkavanje.ba)