Većina domaćih medija, izveštavajući o međunarodnim sukobima koji značajno utiču na regionalne ili globalne odnose, fokusiraju se na rat u Ukrajini i sukob u Gazi. Istovremeno, sa medijskog radara neretko izostaju konfliktni događaji sa enormnim humanitarnim posledicama u drugim delovima sveta, prvenstveno u Africi i Aziji, kao što su DR Kongo, Sudan, Mjanmar i Jemen.

Kada se i pojave u pro-vladinim i pro-ruskim medijima u Srbiji, gotovo isključivo su predstavljene u anti-zapadnom kontekstu. Tako se prenose optužbe na račun zapadnih zemalja i njihove navodne podrške pobunjenicima u DR Kongu i sukob sa Hutijima u Jemenu. U slučaju Sudana, sa druge strane, preneti su pokušaji ruskog posredovanja između sukobljenih strana, dok sukob u Mjanmaru, gde najveću geopolitičku ulogu igraju Indija i Kina, gotovo da uopšte nije ispraćen.

Demokratska Republika Kongo – vidljivi „anti-američki protesti“

U Demokratskoj Republici Kongo, jednoj od najvećih i resursima najbogatijoj zemlji Afrike, tokom proleća i leta 2023. godine su pokrenuti sukobi između militantne pobunjeničke grupacije M23 i regularnih oružanih snaga. Nakon nekoliko godina neaktivnosti, oživljeno je delovanje organizacije M23 u istočnim delovima Konga, uz podršku režima susedne Ruande, politički i ekonomski zainteresovane za resurse u tom regionu. Višemesečni brutalni sukobi u Kongu u kojima je stradalo na hiljade civila rezultovali su, prema procenama UN-a, i raseljavanjem približno 7 miliona ljudi u ovoj zemlji.

Paralelno, nasilni nemiri su se proširili usled najava o povlačenju međunarodnih i regionalnih mirovnih snaga. Trupe Istočnoafričke zajednice su započele svoje povlačenje iz Konga u decembru 2023. godine, a duboko nepopularna misija UN-a (MOUSCO) je takođe objavila svoje planove o napuštanju Konga do aprila 2024. godine, uprkos određenom protivljenju SAD. Misija je bila prisutna u istočnom Kongu od 1999. godine, ali nije uspevala da stabilizuje bezbednosnu situaciju i zaštiti civile, zbog čega je stekla lošu reputaciju među lokalnim stanovništvom.

Reizabrani predsednik Konga, Feliks Čisekedi, koji je u januaru 2024. godine stupio na dužnost nakon kontroverznim i osporavanih opštih izbora, izrazio je namere da regularne oružane snage popune bezbednosni vakuum. Međutim, u proteklim nedeljama sukob u Kongu je brutalno intenziviran, uz napredovanje militantnih pobunjenika M23 ka Gomi, strateški najvažnijem gradu na istoku Konga.

Domaći mediji su se kratko osvrtali na događaje, kada su preneli simboličnu poruku sa Kupa Afričkih Nacija, dok je RT, balkanski servis ruskog državnog medija, u tekstu naslova „U Kongu gore američke i belgijske zastave: Napolje iz naše zemlje“ istakao proteste u glavnom gradu Konga „optužujući zapadne vlade da podržavaju pobunjenike u toj afričkoj državi.“

Sudan – „odgovor međunarodne zajednice neadekvatan“

Nasilni sukobi frakcija oružanih snaga u Sudanu, koji su započeli u aprilu 2023. godine, eskaliraju u novi građanski rat u ovoj zemlji. Godine 2019. je regularna vojska Sudana, zajedno sa paravojnom grupom Snaga za brzu podršku, izvršila puč i okončala tri decenije dugu vlast Omara al-Bašira. Najavljena je demokratska tranzicija i prenos vlasti na civilne zvaničnike, ali je usled produžetka vanrednog stanja, realizacija tih odluka odlagana.

Decembra 2022. godine je sklopljen sporazum između dve glavne strane – vojske Sudana i paravojnih Snaga za brzu podršku – o integraciji i održavanju nacionalnih izbora u roku od dve godine. Međutim, rivalstvo i borba za kontrolu nad resursima je ubrzo, u proleće 2023. godine, prerasla u otvoreni nasilni sukob u glavnom gradu Kartumu.

U proteklim mesecima došlo je do eskalacije ka građanskom ratu punih razmera u Sudanu. Zaokret se dogodio od oktobra 2023. godine kada su paravojne Snage za brzu podršku zauzele teritoriju regiona Darfur, u kome su tokom prethodnog građanskog rata sredinom 2000-ih godina i počinjeni najteži zločini. Dok su u prvim mesecima 2024. godine regularne oružane snage pokrenule niz ofanziva, paravojne jedinice konsoliduju svoju kontrolu nad južnim i zapadnim delovima zemlje uz diplomatsku inicijativu sa ciljem sticanja priznanja. Raniji zajednički posrednički napori SAD i Saudijske Arabije da ispregovaraju primirje nisu urodili plodom, a nedavno su Sjedinjene Države imenovale i specijalnog izaslanika za Sudan, što sugeriše pojačano angažovanje u narednom periodu.

Najteže posledice rata u Sudanu iskusilo je civilno stanovništvo, budući da je do marta 2024. godine preko 10 miliona građana ili interno raseljeno ili je napustilo državu, otišavši u susedna nestabilna područja. RT i Politika su izveštavali o zločinima u Darfuru i katastrofalnoj humanitarnoj krizi koju je izazvao rat u Sudanu. Politika je redovno prenosila međunarodne izveštaje o posledicama građanskog rata u Sudanu, ističući izjave da „je odgovor međunarodne zajednice neadekvatan,“ te da su „Sudanci zaboravljeni dok opet preti nezabeležena tragedija manjka hrane.“ Sa druge strane, uglavnom Sputnik Srbija se bavio pokušajima ruskog posredovanja između zaraćenih strana, koje nije donelo rezultat.

Izostanak vesti o građanskom ratu u Mjanmaru

Analiza nadmetanja susednih velikih sila, Kine i Indije, za uticaj u Mjanmaru, kao i saopštenja državnih i vojnih zvaničnika u Jugoistočnoj Aziji o naporima da se uspostavi red u pograničnim područjima sa Kinom i Indijom, teme su o kojima su pisali vodeći mediji kada je reč o Mjanmaru. U pitanju je država u kojoj tinja u prethodnim godinama najveći regionalni konflikt. Građanski rat u Mjanmaru traje, u različitom stepenu i fazama, od 2021. godine i povratka vojne hunte na vlast nakon puča u kojem je sa vlasti svrgnuta civilna vlada Aung San Su Ći.

Trogodišnji sukob, koji se naglo rasplamsao u oktobru 2023. godine, kada je koalicija armija tri etničke grupacije pokrenula napade – Operacija 1027 – na snage hunte u zapadnom i centralnom Mjanmaru, doveo je do skoro dva miliona raseljenih lica i izbeglica. Kao rezultat posebnog etničkog nasilja prema muslimanskoj manjini Rohindža, koje vojna hunta sprovodi u kontinuitetu, stvoren je najveći izbeglički kamp na svetu – Koks Bazar, za pripadnike ove zajednice.

Vanredno stanje u Mjanmaru je iznova produženo za šest meseci u januaru 2024. godine, uz ponovno uvođenje obaveznog vojnog roka, što dalje preti da dodatno eskalira sukob, produbljujući humanitarnu i ekonomsku krizu i ugrožavajući i širu regionalnu stabilnost, usled straha od mogućnosti prelivanja sukoba u narednom periodu. O ovom sukobu faktički nije bilo izveštaja u domaćim anti-zapadnim medijima.

Jemen – zaboravljeni građanski rat i „Huti protiv Amerike“

Napadi Huta na međunarodne teretne brodove u Crvenom moru i retalijacioni vazdušni udari koalicije, koju predvode SAD i Velika Britanija, vratili su tek delimično u fokus i srpskih medija koji pokrivaju međunarodne teme građanski rat u Jemenu. Međutim, većina pro-vladinih i pro-ruskih medija nastoji da tumači u antizapadnoj perspektivi sukob Huta sa vodećim zapadnim zemljama.

Ilustrativan je tekst u Politici pod naslovom „Kako plemenska milicija iz Jemena prkosi svetskim silama“ u kome se naglašava da je „lekcija ovog neobjavljenog rata da čak i sa svojom ogromnom ekonomskom moći, Sjedinjene Države…su posebno ranjive na ekonomske napade naizgled malih grupa kao što su Huti.“ Sputnik Srbija piše u kontekstu sukoba Huta sa zapadnim zemljama da „prednost koja se uočava jednostavnim upoređivanjem koeficijenata o vojnim potencijali u praksi ne mora značiti mnogo…u konkretnom slučaju Jemena zapravo ne znače ništa.“ Ipak, retko se pojavljuju tekstovi o samom građanskom ratu u zemlji, koji još uvek nije okončan, kao ni posledičnoj razarajućoj humanitarnoj katastrofi.

Građanski rat u Jemenu traje od 2014. godine. Od 2021. godine su SAD povukle podršku ofanzivnim operacijama koalicije oko Saudijske Arabije protiv pobunjenika Huta, kao i status terorističke organizacije za Hute. Tokom naredne godine je uspostavljeno primirje uz posredovanje UN-a, a nakon čijeg isteka je intenzitet sukoba ostao na niskom nivou.

Godinu 2023. su obeležili pregovori između Huta i zvaničnika režima, koji podržava Saudijska Arabija, ali koji su naglo prekinuti sa izbijanjem rata u Gazi i napadima Huta na međunarodne brodove. Prema informacijama Međunarodne krizne grupe, drastično je povećan rizik od obnavljanja konflikta visokog intenziteta i u samom Jemenu, uz ponovno koncentrisanje trupa duž linija fronta, što može potencijalno izazvati novu dramatičnu humanitarnu krizu.

Uz pomenuta najveća političko-vojna žarišta na afričkom i azijskom kontinentu, koja ne zauzimaju značajniji prostor medija u Srbiji, aktuelne političke nestabilnosti, međuetnički sukobi, obračuni kriminalnih grupa i terorističkih organizacija manjeg intenziteta potresaju i druge regione, poput Centralne Amerike, karipskog pojasa, jugoistočne Afrike ili pacifičkog pojasa.

Autor: Igor Mirosavljević